∆υνατότητα ένταξης του έργου σε πρόγραµµα του ΕΣΠΑ
Τη δική του τοποθέτηση για την ίδρυση Μουσείου Σταφίδας σε ακίνητο στο χώρο του παλαιού Σταθµού ΟΣΕ στην παραλία Αιγίου, µε αφορµή το κείµενο του κ. Κώστα Παπακωνσταντίνου που δηµοσιεύτηκε στον “ΤYΠΟ της Αιγιάλειας” στις 2/11/2023, παρουσιάζει ο γνωστός πολιτικός µηχανικός και τ. δηµοτικός σύµβουλος Αιγίου κ. Λεωνίδας Μαυρουδής, ο οποίος έχει µελετήσει το σχέδιο υλοποίησης του εν λόγω Μουσείου. Ο κ. Μαυρουδής αναφέρει:
– “Για να δηµοσιοποιήσεις τις σκέψεις σου για το Μουσείο σταφίδας και να χαρακτηρίσεις αυτό ‘’πρόχειρο’’, τα δε κειµήλια που πρόκειται να στεγάσει ‘’απλοϊκή έκθεση’’ πρέπει στοιχειωδώς:
πρώτον να είσαι γνώστης της µελέτης και δεύτερον να έχεις δει τα εκθέµατα.
∆υστυχώς στο άρθρο για το Μουσείο της σταφίδας που δηµοσίευσε συµπολίτης µας, στο φύλλο της 2ας Νοεµβρίου στην έγκριτη εφηµερίδα σας, αγνοεί και τα δύο, ή αν τα γνωρίζει δεν έχει τις γνώσεις και την ικανότητα να τα κατανοήσει και να τα αξιολογήσει.
Επειδή δε είναι άδικο και κυρίως επιζήµιο για την φήµη του «ΕΚΘΕΣΙΑΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΤΗΣ ∆ΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΥΡΗΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΗΣ ΣΤΑΦΙ∆ΑΣ», όπως είναι ο πλήρης τίτλος του έργου, στο ξεκίνηµά του να απαξιώνεται και να δυσφηµείται θα ήθελα να αναφερθώ στα πραγµατικά γεγονότα.
1. Η επιλογή του κτιρίου της παλαιάς αποθήκης έγινε µετά από µελέτη και αξιολόγηση όλων των παλαιών αποθηκών της παραλίας, (ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ που στοχεύουν σε ένα ολοκληρωµένο σχέδιο στρατηγικού σχεδιασµού καταγραφής και τεκµηρίωσης των δυνατοτήτων δηµιουργίας «ΕΚΘΕΣΙΑΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΤΗΣ ∆ΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΥΡΗΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΗΣ ΣΤΑΦΙ∆ΑΣ»)
2. Η Πολεοδοµική και χωροταξική θέση του ακινήτου στην παραλιακή ζώνη είναι ιδανική, η τοποθέτηση του κτιρίου σε σχέση µε τον περιβάλλοντα χώρο άριστη, ακόµα και οι διαστάσεις και η αρχιτεκτονική µορφή του κτιρίου δίνουν µεγάλες δυνατότητες για την αρχιτεκτονικό επανασχεδιασµό του. Το µέγεθος του κτιρίου που ξεπερνά στα τελικά σχέδια τα 1800 τ.µ. είναι αρκετά για να αναπτυχθούν οι αίθουσες για όλους τους τοµείς της σταφίδας.
Συγκεκριµένα τα κειµήλια της οικογένειας Κουνινιώτη αναπτύσσονται στο µισό του ισογείου (500 τ.µ. περίπου), ενώ στο υπόλοιπο αξιοποιείται πρώτον µε µια σκηνοθετική αποµίµηση ενός δρόµου της παλιάς πόλης του Αιγίου, µε τα διατηρητέα διώροφα κτίρια και στις δύο πλευρές του, στο ισόγειο των οποίων είναι τα γραφεία των σταφιδεµπόρων και δεύτερον µε την δηµιουργία χώρων – εργαστηρίων που δηµιουργούν µια µικρή θερµοκοιτίδα για νεοφυείς επιχειρήσεις που θα ασχολούνται µε την σταφίδα. Στον δε όροφο που εξυπηρετείται και µε ασανσέρ δηµιουργούνται δύο χώροι 250 τ.µ. έκαστος για διάφορες πολιτιστικές δράσεις, καθώς και έξη δωµάτια για φιλοξενία επισκεπτών που θα έχουν σχέση µε την επιστηµονική έρευνα ή την πολιτιστική δράση του Μουσείου.
3. Τα κειµήλια της οικογένειας των σταφιδεµπόρων ¨Κουνινιώτη¨ που συνεχίζει σήµερα για πέµπτη γενιά την επιχειρηµατική της δράση στην επεξεργασία και εµπορία της σταφίδας και προορίζονται για την έκθεσή τους στο Μουσείο, καλύπτοντας όλη την ιστορία της σταφίδας από την δηµιουργία του Ελληνικού Κράτους µέχρι σήµερα. Νοιώθεις συγκίνηση για τα εκθέµατα τα οποία ο ιδρυτής του µουσείου Τάκης Κουνινιώτης διέσωσε µε πάρα πολλές θυσίες από σεισµούς, πυρκαγιές, από τα στρατεύµατα κατοχής και από διάφορα άλλα γεγονότα που έπληξαν κατά καιρούς την επιχείρηση. Όλα αυτά οι σηµερινοί απόγονοι της οικογένειας τα διαθέτουν για την δηµιουργία και την λειτουργία ενός Μουσείου Σταφίδας που θα στεγάσει όλα αυτά τα κειµήλια .
Συµπληρωµατικά θέλω να αναφέρω την άποψη της ∆ιευθύντριας των Γενικών Αρχείων του κράτους (ΓΑΚ) όταν το 2013 είχε επισκεφθεί τα εκθέµατα στο εργοστάσιο είχε µείνει εντυπωσιασµένη και είχε αναφέρει δε ότι δεν υπάρχει παρόµοια συλλογή κειµηλίων για την σταφίδα και αυτά περιλαµβάνουν όλη η ιστορία της σταφίδας. Η δε Εµπορική ακόλουθος της Ουκρανικής Πρεσβείας που ξεναγήθηκε στο εργοστάσιο το 2019, µας είχε διαβεβαιώσει ότι είναι το πιο πλούσιο θεµατικό Μουσείο από τα δεκάδες που έχει επισκεφθεί στην Ευρώπη.
Πιστεύω ότι σύντοµα θα υπάρξει η δυνατότητα ένταξης του έργου σε πρόγραµµα του ΕΣΠΑ για την χρηµατοδότησή της κατασκευής του”.
Τα κειµήλια των σταφιδεργοστασίων της οικογένειας Κουνινιώτη
Η συλλογή των κειµηλίων των σταφιδοεργοστασίων της οικογένειας Κουνινιώτη περιλαµβάνει εργαλεία, µηχανήµατα και σταφιδικά αντικείµενα του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου, καθώς και παλιά εργαλεία καλλιέργειας. Έχει διασωθεί ένα µεταπολεµικό µηχάνηµα για το όργωµα των σταφιδοκαλλιεργειών που σε µία εποχή περιορισµένης τεχνολογικής υποδοµής, τα δυσεύρετα εργατικά χέρια έφερναν εις πέρας ένα τόσο δύσκολο έργο, όπως ήταν η σταφιδοκαλλιέργεια.
Από τα διάφορα ξυλοκιβώτια συσκευασίας, τα ονοµαζόµενα κασελάκια, σε διάφορα µεγέθη και ειδικά βαρελάκια, που όλα αυτά χρησιµοποιούνταν για την µεταφορά – εξαγωγή της σταφίδας µπορείς εύκολα να αντιληφτείς τους διάφορους τρόπους συσκευασίας. Υπάρχει µία µηχανή – πρέσα, που χρησιµοποιείτο για την συσκευασία του προϊόντος η οποία πίεζε την σταφίδα µέσα στα κιβώτια, καθώς επίσης και δύο χειροκίνητες µηχανές µε τις οποίες έσφιγγαν και έκοβαν το σύρµα (το τσέρκι), γύρω από τα ξυλοκιβώτια µετά το κάρφωµά τους, διάφορες στολές των διαφόρων σταφιδικών εργασιών και γυναικείες άσπρες στολές µε σκούφο, που χρησιµοποιούσαν εργάτριες οι οποίες απασχολούνται µε την διαλογή και τον καθαρισµό του προϊόντος , καθώς και παραδοσιακές ενδυµασίες του αγρότη και της αγρότισσας, καθηµερινές και γιορτινές, που συνηθίζονταν στα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου. Μία προπολεµική µηχανή που έκοβε τους µίσχους της σταφίδας, την οποία ονόµαζαν κλιναριστική, από το αγγλικό ρήµα clean, καθαρίζω. ∆ιασώζονται πολλές µεταλλικές πλακέτες – σφραγίδες που χρησιµοποιούνταν για το µαρκάρισµα των κιβωτίων, µία χειροκίνητη διαιρετική µηχανή του 1880, και µία µαρκαριστική µηχανή για την αναγραφή πάνω στα κιβώτια της ονοµασίας του προϊόντος, µε την µέθοδο της πυρογραφίας. Το αρχείο των σταφιδεργοστασίων της οικογένειας Κουνινιώτη περιλαµβάνει πλούσιο φωτογραφικό υλικό, σηµαίες πολλών σωµατείων, το αρχείο του Σωµατείου των Σταφιδοσυσκευαστών Πατρών η “Σύµπραξις”, του έτους 1950, καθώς και η σηµαία του.
Φωτογραφίες και µινιατούρες πλοίων στα λιµάνια Πατρών και Αιγίου προς φορτοεκφόρτωση σταφίδας και φωτογραφίες των ιδιόκτητων πλοίων της εταιρείας. Τέλος έχουν διασωθεί διάφορα αναµνηστικά και επετειακά αντικείµενα που κυκλοφόρησε κατά καιρούς η εταιρεία και τα προσέφερε σε φίλους και πελάτες της, καθώς και πολλά αρχειακά τεκµήρια του παρελθόντος της επιχείρησης, µε πρώτο και καλύτερο το καθολικό βιβλίο του Γεωργίου Β. Κουνινιώτη του 1876, παλαιά βιβλία και εµπορικά έγγραφα, αποδείξεις τελωνείου από το 1875, που µαρτυρούν την ύπαρξη δραστηριότητος περί την σταφίδα και πριν το 1875.
Την συλλογή συµπληρώνουν τα γραφεία και γενικά τα έπιπλα που χρησιµοποιούσαν οι ιδρυτές του Οµίλου, ενώ υπάρχουν ακόµα τα µελανοδοχεία τους και ό,τι άλλο χρησιµοποιούσαν, όπως και διάφορα προσωπικά τους είδη, παλιές φωτογραφίες και πορτρέτα τους.
Εντυπωσιακά κειµήλια είναι ένα µεγάλο ξύλινο ρολόι, που χρονολογείται από τις αρχές του 20ου αιώνα, αγγλικής προέλευσης, το οποίο χρησίµευε για να “χτυπάνε κάρτα” οι εργάτες, ένα µεγάλο χρηµατοκιβώτιο, µία πρέσα για αντίγραφα, µία πλάστιγγα για το ζύγισµα του σταφιδοκάρπου, ένα τεράστιο πιθάρι, που το γέµιζαν νερό για να πίνουν οι εργαζόµενοι, δύο µινιατούρες πλοίων, γραφοµηχανές, τηλεφωνικό κέντρο και πολλά άλλα µικροαντικείµενα που αποπνέουν την δηµιουργική αύρα η οποία διαπέρασε την επιχείρηση στο διάβα του χρόνου.
Τα πορτρέτα των προγόνων, µε πρώτο τον αγωνιστή Αναγνώστη Κουνινιώτη, ενώ µπροστά από κάθε πορτρέτο, εκτίθενται σε ειδικές βιτρίνες, τα αντικείµενα προσωπικής χρήσης του καθενός (στυλογράφοι, γυαλιά, γάντια, τσάντες εργασίας κ.λπ.) και όπλα και µαχαίρες των Αγωνιστών προγόνων.
Ξεχωριστή µνηµεία πρέπει να γίνει για το αρχείο της οικογένειας, που σώζεται και αποτελείται από εµπορικά έγγραφα, συµβόλαια, δικόγραφα, επιστολές, αλληλογραφία µε τους οίκους του εξωτερικού, τιµολόγια, λογιστικά βιβλία, φωτογραφίες, διαθήκες, έγγραφα απονοµής τιµητικών διακρίσεων, καταλόγους εµπορευµάτων, εθιµοτυπική αλληλογραφία και ευχετήριες κάρτες µε µητροπολίτες, βασιλείς, προέδρους ∆ηµοκρατίας, πρωθυπουργούς, υπουργούς, πρέσβεις, βουλευτάς, επιχειρηµατίες κ.λπ. Ο πλούτος του αρχείου αυτού και η µοναδικότητά του, όσον αφορά την πληρότητα και συνέχεια που εξασφαλίζει στον ερευνητή, το καθιστά πολύτιµη κιβωτό για την ιστορία της σταφίδας, όπως επίσης και τα πολλά σωζόµενα φύλλα εφηµερίδων µε συγκλονιστικά γεγονότα που απασχόλησαν την ελληνική και την παγκόσµια κοινή γνώµη.
Το σλόγκαν της συλλογής έχει τίτλο εµπνευσµένο από τη αγάπη της οικογένειας Κουνινιώτη για το προϊόν, «Κορινθιακή Σταφίδα, µια πριγκίπισσα στο διάβα των αιώνων»
ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ:
ΟΧΙ ΣΕ ΕΝΑ ΠΡΟΧΕΙΡΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΤΑΦΙΔΑΣ!
Η υποχρέωση της Αιγιάλειας να δημιουργήσει ένα σύγχρονο, μεγάλο, πολυθεματικό – πολυτομεακό Μουσείο σταφίδας δεν πρέπει να θαφτεί από την απλοϊκή έκθεση της «Συλλογής Κουνινιώτη».
Η μετριότητα είναι ο εχθρός κάθε καλής ιδέας. Καλύτερα να μην κάνεις κάτι, παρά να το θάψεις στην ασημαντότητα. Ο θησαυρός της Αιγιάλειας είναι η σταφίδα. Δεν είναι απλά ένα προϊόν που παρουσιάζεις εκθέτοντας τζιβιέρες, μάκινες και κόσκινα. Είναι η ιστορία, ο πολιτισμός, το περιβάλλον και το τοπίο, η οικονομία, η παράδοση και τόσα ακόμη. Κάποια από αυτά αφορούν όχι μόνο την Αιγιάλεια αλλά όλη την Ελλάδα και άλλες χώρες, όπως η Μεγάλη Βρετανία.
Όλα αυτά χρειάζονται ανάδειξη. Τα σύγχρονα μουσεία, που αναλαμβάνουν τέτοιες αποστολές, δεν είναι απλά συλλογές εκθεμάτων. Έχουν άφθονη ερμηνεία με κείμενα, χάρτες, πίνακες, φωτογραφίες, βίντεο, αναπαραστάσεις και προσεκτικά σχεδιασμένη αφήγηση ώστε ο επισκέπτης να αποκομίσει την πλήρη διάσταση του θέματος. Αν το θέμα «αξίζει», αυτά τα μουσεία γίνονται κέντρα πολιτισμού, με εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και άλλες δράσεις και εξελίσσονται σε σημείο αναφοράς και, φυσικά, πόλος έλξης επισκεπτών που πηγαίνουν σε μια πόλη αποκλειστικά για αυτά.
Η σταφίδα, «από όπου και αν την πιάσεις», είναι τέτοιο ζηλευτό θέμα. Γεμίζει χιλιάδες τετραγωνικά με διάφορους θεματικούς τομείς: Η καλλιέργεια και η επεξεργασία, η εξαγωγή και όσα συνδέονταν με αυτήν, η κουλτούρα της σταφίδας και οι πάμπολλες σχέσεις με την ζωή και τα έθιμα αυτού του τόπου, η ιστορία της που ξεκινά από τα ομηρικά χρόνια και φουντώνει τους τελευταίους αιώνες, η οικονομία της Ελλάδας που στηρίχθηκε επί ολόκληρες δεκαετίες σε αυτήν, το συγκλονιστικό αμπελοοινικό τοπίο της ημιορεινής Αιγιάλειας, τα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα που εξελίχθηκαν γύρω από την σταφίδα, η συμβολή της στους αγώνες του έθνους, το super food που πρέπει να αναδείξουμε, οι εκατοντάδες συνταγές και η χρήση της στην Αγγλία (από το τελευταίο αγροτόσπιτο μέχρι την κουζίνα του παλατιού), οι χιλιάδες αναφορές στην λογοτεχνία, στην επικαιρότητα, το «λεξικό» της σταφίδας και πόσα ακόμη …..
Το καθένα από τα παραπάνω αντιστοιχεί σε μια αίθουσα ή, έστω, σε ένα τομέα ενός σύγχρονου μουσείου. Όπως αυτά που έχει δημιουργήσει το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (Μουσείο Ελιάς, Μαστίχας, Αργυροτεχνίας, Μαρμαροτεχνίας κ.ο.κ.). Πρόκειται για σοβαρά projects, με σημαντική επένδυση σε έρευνα, σχεδιασμό και υλοποίηση. Τέτοιοι πόροι υπάρχουν διαθέσιμοι αν υπάρξει σοβαρή προετοιμασία. Ευθυνόμαστε όλοι (όχι μόνο η Π.Ε.Σ. και ο Δήμος) που δεν το κάναμε μέχρι τώρα.
Και, ξαφνικά, μαθαίνουμε ότι «κατόπιν ενεργειών» με μια κίνηση – ματ, δημιουργείται μουσείο με την «δωρεά Κουνινιώτη». Ας το ξεκαθαρίσουμε: Η έκθεση στο εργοστάσιο Κουνινιώτη δεν είναι μουσείο. Είναι μια συλλογή αντικειμένων και εξοπλισμού, ενδιαφέρουσα ίσως, αλλά χωρίς ερμηνεία, χωρίς αφήγημα που να αναδεικνύει το τεράστιο κεφάλαιο «σταφίδα». Μπορεί να αποτελέσει μέρος της «μαγιάς» για τα εκθέματα ενός σύγχρονου μουσείου αλλά ούτε για αστείο δεν πρέπει να λέμε αποτελεί «μουσείο σταφίδας».
Προτείνω να χρησιμοποιήσουμε την δωρεά μόνο ως αφετηρία για να πετύχουμε τον μεγάλο στόχο του μουσείου σταφίδας στην Αιγιάλεια. Διότι αν προβάλουμε ως «μουσείο» αυτή την άτακτη έκθεση στα άχαρα τσιμεντένια κτίρια -ίσως φτιασιδωμένη κάπως με επιστράτευση εθελοντών για να στήσουν κείμενα και παρουσιάσεις- θα θάψουμε τα πάντα στην μετριότητα.
