Η εξυγίανση αποτελεί συλλογική προπτωχευτική διαδικασία, ώστε να αποφευχθεί η πτώχευση και να διασωθεί η οφειλέτρια επιχείρηση μέσω της αναδιάρθρωσής της.
Σκοπός της διαδικασίας είναι η επίτευξη συμφωνίας μεταξύ οφειλέτη και πιστωτών, οι οποίοι εκπροσωπούν τουλάχιστον το 60% του συνόλου των απαιτήσεων – στο οποίο περιλαμβάνεται το 40% των τυχόν εμπραγμάτως ή με υποθήκη εξασφαλισμένων πιστωτών.
• Ποιοι έχουν δικαίωμα υπαγωγής: Στη διαδικασία εξυγίανσης μπορεί να υπαχθεί κάθε επιχείρηση (ή και ιδιώτης με πτωχευτική ικανότητα), εάν συντρέχει παρούσα ή επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεών της. Δυνατότητα υπαγωγής υπάρχει και στο στάδιο που απλά πιθανολογείται η αφερεγγυότητα μιας επιχείρησης, εφόσον ο κίνδυνος αυτός θα μπορούσε να αποφευχθεί μέσω της εξυγίανσης.
• Ποια είναι η διαδικασία της υπαγωγής: Οταν η συμφωνία εξυγίανσης υπογράφεται από τον οφειλέτη και τους πιστωτές, υποβάλλεται στο αρμόδιο δικαστήριο αίτηση επικύρωσης της συμφωνίας, είτε από τον ίδιο τον οφειλέτη είτε από τον συμβαλλόμενο πιστωτή. Μαζί με την αίτηση πρέπει να προσκομίζονται τα ακόλουθα έγγραφα: α) η υπογεγραμμένη συμφωνία εξυγίανσης, β) βεβαίωση από την αρμόδια ΔΟΥ για οφειλές προς το Δημόσιο, γ) έκθεση εμπειρογνώμονα για τα οικονομικά στοιχεία, τη βιωσιμότητα της επιχείρησης και κατάσταση περιουσιακών στοιχείων/πιστωτών, δ) επιχειρηματικό σχέδιο με χρονική διάρκεια αντίστοιχη της συμφωνίας, ε) οικονομικές καταστάσεις τελευταίας χρήσης. Ελλείψει των παραπάνω, η αίτηση απορρίπτεται ως απαράδεκτη. Επισημαίνεται ότι, με πρόσφατη τροποποίηση, καταργήθηκε το άνοιγμα της διαδικασίας, με μόνο στάδιο την επικύρωση της συμφωνίας εξυγίανσης από το δικαστήριο.
• Σύναψη συμφωνίας χωρίς σύμπραξη του οφειλέτη: Ρητά προβλέπεται η δυνατότητα σύναψης συμφωνίας εξυγίανσης από την ειδική πλειοψηφία των πιστωτών (δηλαδή εκείνων που εκπροσωπούν τουλάχιστον το 60% των συνολικών απαιτήσεων), η οποία υποβάλλεται προς επικύρωση χωρίς τη σύμπραξη του οφειλέτη. Η επικύρωση της παραπάνω συμφωνίας είναι δυνατή, μόνον εφόσον ο οφειλέτης βρίσκεται, κατά τον χρόνο σύναψης της συμφωνίας, σε παύση πληρωμών. Στην περίπτωση αυτή, η αίτηση επικύρωσης υποβάλλεται από οποιονδήποτε από τους συμβαλλόμενους πιστωτές.
• Περιεχόμενο συμφωνίας εξυγίανσης: Η συμφωνία εξυγίανσης συνήθως προβλέπει: α) μεταβολή των όρων εκπλήρωσης των υποχρεώσεων του οφειλέτη, όπως για παράδειγμα με τη διαγραφή μέρους της οφειλής του, β) λήψη νέας δανειοδότησης, γ) σχέδιο λειτουργικής αναδιάρθρωσης, δ) εκποίηση περιουσιακών στοιχείων, ε) μεταβίβαση της επιχείρησης ή και περισσότερα από τα παραπάνω μέτρα συνδυαστικά. Επισημαίνεται ότι η συμφωνία είναι απαραίτητο να ρυθμίζει το σύνολο των υποχρεώσεων του οφειλέτη, συμπεριλαμβανομένων των οφειλών προς το Δημόσιο, τα ασφαλιστικά ταμεία και τους εργαζόμενους.
• Αυτόματη αναστολή διώξεων: Από την κατάθεση της συμφωνίας εξυγίανσης προς επικύρωση μέχρι και την έκδοση απόφασης από το Πτωχευτικό Δικαστήριο (για την επικύρωση ή μη της συμφωνίας), αναστέλλονται αυτόματα τυχόν μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης κατά του οφειλέτη για απαιτήσεις που έχουν δημιουργηθεί πριν από την υποβολή της αίτησης.
• Προϋποθέσεις επικύρωσης της συμφωνίας εξυγίανσης: Το Πτωχευτικό Δικαστήριο επικυρώνει τη συμφωνία εξυγίανσης, εφόσον έχει υπογραφεί από τον οφειλέτη και την απαραίτητη πλειοψηφία πιστωτών (ή μόνο από την πλειοψηφία των πιστωτών όταν η συμφωνία έχει καταρτισθεί χωρίς τη σύμπραξη του οφειλέτη). Πρέπει, ωστόσο, να πληρούνται σωρευτικά και τα ακόλουθα κριτήρια, όπως: α) να πιθανολογείται η βιωσιμότητα της επιχείρησης, β) να μην παραβλάπτεται η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών, γ) η συμφωνία εξυγίανσης να μην είναι αποτέλεσμα δόλου ή άλλης αθέμιτης πράξης ή κακόπιστης συμπεριφοράς και δ) η συμφωνία να αντιμετωπίζει ισότιμα πιστωτές που βρίσκονται στην ίδια θέση. Εάν η αίτηση υποβάλλεται από τους πιστωτές χωρίς τη σύμπραξη του οφειλέτη, απαραίτητη είναι, επίσης, η λήψη της συναίνεσης από αυτόν. Συγκατάθεση θεωρείται ότι έχει δοθεί εάν μέχρι τη συζήτηση της αίτησης στο δικαστήριο δεν έχει ασκηθεί παρέμβαση κατά της αποδοχής της.
• Επιτρεπτές αποκλίσεις μεταξύ των πιστωτών: Πιστωτές που βρίσκονται στην ίδια θέση μπορεί να μην αντιμετωπίζονται ισότιμα μόνο κατόπιν συναίνεσης του θιγόμενου πιστωτή ή εφόσον συντρέχουν σπουδαίοι επιχειρηματικοί ή κοινωνικοί λόγοι που δικαιολογούν την παραπάνω απόκλιση που εκτίθεται στη σχετική δικαστική απόφαση. Ενδεικτικά, ευνοϊκής μεταχείρισης μπορεί να τύχουν απαιτήσεις πελατών, η μη ικανοποίηση των οποίων βλάπτει ουσιωδώς τη φήμη ή τη συνέχιση της ορθής λειτουργίας της επιχείρησης, καθώς και απαιτήσεις, η εξόφληση των οποίων είναι αναγκαία για τη διαβίωση του πιστωτή και της οικογένειάς του. Τέλος, σε προνομιακή βάση ικανοποιούνται συνήθως εργατικές απαιτήσεις.
• Αποτελέσματα της επικύρωσης: Από την επικύρωσή της, η συμφωνία εξυγίανσης δεσμεύει το σύνολο των πιστωτών των οποίων οι απαιτήσεις ρυθμίζονται, ακόμη και αν δεν είναι συμβαλλόμενοι ή την καταψήφισαν. Δεν δεσμεύονται πιστωτές των οποίων οι απαιτήσεις δημιουργήθηκαν μετά την έκδοση της απόφασης. Είναι, επίσης, δυνατό να χορηγείται ενημερότητα για οφειλές προς το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, εφόσον οι οφειλές αυτές ρυθμίζονται με τη συμφωνία εξυγίανσης.
