Το τελευταίο διάστηµα, αρκετοί είναι οι αιφνίδιοι θάνατοι που έχουν καταγραφεί στη χώρα µας, αλλά και στον κόσµο γενικότερα, µε τα ερωτήµατα να είναι πολλά. Αρκετοί συνάνθρωποί µας, οι περισσότεροι σε νεαρή ηλικία, χάνουν τη ζωή τους από αιφνίδιο θάνατο και σχεδόν καθηµερινά γινόµαστε µάρτυρες τέτοιων δυσάρεστων ειδήσεων. Τα περιστατικά είναι όλο και συχνότερα και το γεγονός αυτό προβληµατίζει, καθώς τα πιο πολλά συνδέονται µε καρδιακά επεισόδια, που µπορεί να οφείλονται σε διαφορετικές παραµέτρους, όπως κληρονοµικότητα, διατροφή, κάπνισµα κ.ά.
Τι σηµαίνει όµως ακριβώς ο όρος «αιφνίδιος και ανεξήγητος θάνατος»; Και µάλιστα, όταν ο θάνατος µε αυτά τα χαρακτηριστικά, αφορά άτοµα κάθε ηλικίας; Επιβεβαιώνεται και βάσει στατιστικών στοιχείων η εντύπωση ότι το τελευταίο διάστηµα κλιµακώνεται µια «επιδηµία» αιφνίδιων και ανεξήγητων θανάτων στην Ελλάδα;
Ο «ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ» και συγκεκριμένα η δημοσιογράφος Φρόσω Στιβαχτοπούλου, απευθύνθηκε σε δύο αξιόλογους, έµπειρους και πλήρως καταρτισµένους καρδιολόγους του Αιγίου κ.κ. Αγγελόπουλο Γιώργο και Σπηλιόπουλο Νίκο, οι οποίοι µας αναλύουν:
ΑΠ.: “Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος – (ΑΚΘ). Θάνατος, µια λέξη που φοβίζει, µια λέξη που πάντα θα φοβίζει, µια λέξη που όπως έγραψε ο Σίγκµουντ Φρόυντ “Πάντοτε θα υπάρχει στην σκέψη µας, ως µια συντριπτική αίσθηση, διότι µας είναι αδύνατον να φανταστούµε την ανυπαρξία µας”. Ο Ύπνος, o Mορός και ο Θάνατος, σύµφωνα µε την Ελληνική µυθολογία, υπήρξαν όλοι τους παιδιά της Νύχτας. Στους εκκλησιαστικούς ψαλµούς ο αιφνίδιος θάνατος, αφορίζεται σαν ένα απευκταίο γεγονός, ταυτόχρονα µε αλλά δεινά του ανθρώπου και ανθρωπίνων κοινοτήτων, όπως οι λιµοί, οι σεισµοί και οι καταποντισµοί.
Στους σύγχρονους όµως χρόνους και ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες, η σηµασία του αιφνίδιου καρδιακού θανάτου (ΑΚΘ), έχει αναδειχθεί ως η πρώτη αιτία θανάτου διεθνώς (2-3 αιφνίδιοι θάνατοι σε κάθε πληθυσµό 2.000 ανθρώπων ετησίως).
Ο Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος (ΑΚΘ), είναι ο απροσδόκητος, ο ξαφνικός θάνατος (<60 λεπτά από την έναρξη των συµπτωµάτων) που συµβαίνει σε άτοµο το οποίο “φαινεται” υγιές ή σε κάποιον που πάσχει από µια χρόνια ασθένεια, αλλά στη συγκεκριµένη χρονική περίοδο βρίσκεται σε σταθερή κατάσταση ή σε βελτίωση.
ΕΡ. Πού οφείλονται οι αιφνίδιοι θάνατοι; Ιδιαίτερα όταν συμβαίνει σε ανθρώπους που ποτέ πριν δεν είχαν κανένα πρόβλημα υγείας;
ΑΠ.:: Ο Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος – (ΑΚΘ) οφείλεται σε πολλές αιτίες όπως:
-Οξεία µηχανική δυσλειτουργία της καρδιάς (οξύ έµφραγµα µυοκαρδίου-ΟΕΜ) ή σε οξεία µη αντιρροπούµενη καρδιοαναπνευστική ανεπάρκεια. Το έµφραγµα µυοκαρδίου µπορεί να είναι είτε οξύ (de novo) είτε οξύ επί χρόνιας γνωστής αθηρωµάτωσης των στεφανιαίων αγγείων.
-Σοβαρή ταχυαρρυθµία, η οποία επηρεάζει άµεσα την αιµοδυναµική κατάσταση του ασθενούς. Οι αρρυθµίες που οδηγούν σε άµεση αιµοδυναµική κατάρρευση (απώλεια αποτελεσµατικής συστολής της καρδιάς και τροφοδοσίας των οργάνων του σώµατος µε αίµα). Αυτές οι αρρυθµίες είναι η κοιλιακή ταχυκαρδία (VT) και η κοιλιακή µαρµαρυγή (VF). Η µονή δυνατότητα επαναφοράς είναι η άµεση (<3 λεπτά) ιατρική παρέµβαση και η χορήγηση ηλεκτρικού ρεύµατος µε εξωτερικό απινιδωτή.
-Μυοκαρδιοπάθειες: Ισχαιµική µυοκαρδιοπάθεια (σε γνωστή στεφανιαία νόσο), διατατική µυοκαρδιοπάθεια-DCM (σε γνωστή στεφανιαία νόσο, ιστορικό αρτηριακής υπέρτασης ή ιστορικό χρόνιου αιθυλισµού). Μυοκαρδίτιδες (ιώσεις και λοιµώδεις παράγοντες), Υπερτροφική µυοκαρδιοπάθεια-HCM (γενετικό υπόβαθρο και θα πρέπει να γίνει διαφοροδιάγνωση από υπερτασική καρδιοπάθεια και καρδιακή αµυλοείδωση). Αρρυθµιογόνος δυσπλασία δεξιάς κοιλίας.
-Βαλβιδικές καρδιοπάθειες (αορτική στένωση, ανεπάρκεια αορτικής, οξεία ανεπάρκεια µιτροειδούς βαλβίδας συνηθέστερα απαντάται µετά από οξύ έµφραγµα µυοκαρδίου και τέλος ανεπάρκεια τριγλώχινας βαλβίδας µε σύνοδο πνευµονική υπέρταση).
-Συγγενείς καρδιακές νόσοι (γενετικά νοσήµατα): Στενώσεις ή υποπλασίες βαλβίδων, µεσοκολπική ή µεσοκοιλακή επικοινωνία (τρυπά στην καρδιά), δεξιοαριστερές διαφυγές αίµατος (τετραλογία Fallot, νόσος Ebstein), παθήσεις των µεγάλων αγγείων και των στεφανιαίων αρτηριών, παθήσεις µε ανώµαλη σύνδεση κόλπων-κοιλιων και µεγάλων αρτηριών.(* Σε αυτές τις καταστάσεις, το εµβρυικό υπερηχοκαρδιογράφηµα δίνει την δυνατότητα εντοπισµού των συγγενών αυτών καρδιοπαθειών πριν από τη γέννηση (2Ο τρίµηνο κύησης) και προσεγγίζεται θεραπευτικά όταν το παιδί γεννηθεί.
-Κληρονοµικά πρωτοπαθή αρρυθµικά σύνδροµα (ή καναλοπάθειες ή διαυλοπάθειες). Έχουν κυτταρικό κληρονοµικό υπόστρωµα. Αυτά είναι: σύνδροµο Brugada, σύνδροµο longQT, shortQT, σύνδροµο πρώιµης επαναπόλωσης, κκατεχολαµινεργική πολύµορφη κοιλιακή ταχυκαρδία (CVP), σύνδροµο Wolf Parkinson White (WPW).
-Aoρτοπάθειες: ρήξη/οξύς διαχωρισµός (ράγισµα) θωρακοκοιλιακής αορτής µε ή χωρίς ανεύρυσµα.
ΕΡ.: Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου, ώστε να προκληθεί ένας αιφνίδιος θάνατος;
ΑΠ.: Οι παράγοντες κίνδυνου (risk factors) είναι πολλοί. Από τη στιγµή που το 80% του ΑΚΘ συµβαίνει σε έδαφος γνωστής στεφανιαίας νόσου (ΣΝ), γίνεται κατανοητό ότι οι παράγοντες κίνδυνου για στεφανιαία νόσο είναι ταυτόχρονα και παράγοντες κινδύνου για αιφνίδιο καρδιακό θάνατο. Αυτοί είναι:
-Κάπνισµα. Θετικό οικογενειακό ιστορικό πρώιµης ΣΝ (µητέρα ΟΕΜ<65 ετών, πατέρας ΟΕΜ<55ετών). Γνωστό ατοµικό ιστορικό στεφανιαίας νόσου ή προηγηθείσας καρδιακής ανακοπής (Με ή χωρίς επηρεασµένη τη δυναµη/συστολικη απόδοση της αριστερής κοιλιάς της καρδιάς µε κλάσµα εξωθήσεως-ΚΕΑΚ <45% Φ. Τ>55%).
-∆υσλιπιδαιµίες (αυξηµένη χοληστερίνη αίµατος), πρωτοπαθείς ή δευτεροπαθείς. Σακχαρώδης διαβήτης. -Αρτηριακή υπέρταση. -Νοσογόνος παχυσαρκία και καθιστική ζωή. -Αλκοόλ, ουσίες (αµφεταµίνες, κοκαΐνη και άλλες ψυχοτρόπες ουσίες).
ΕΡ.: Ποια είναι τα διαγνωστικά θεραπευτικά µέτρα που πρέπει να ακολουθήσουµε, αφού ένα απλό καρδιογράφηµα δεν είναι ξεκάθαρο για την κλινική εικόνα του ατόμου;
ΑΠ.: Όπως προαναφέρθηκε απαραίτητο είναι το εµβρυικό υπερηχοκαρδιογράφηµα.
-Τακτικός καρδιολογικός έλεγχος και ιδιαίτερα στα άτοµα µε θετικό οικογενειακό ιστορικό πρώιµης ΣΝ (Στεφαναία Νόσος).
-Σε οµάδες µετρίου-υψηλού κίνδυνου (προηγηθείσα καρδιακή ανακοπή η γνωστή ΣΝ/ΟΕΜ) τ α κ τ ι κ ό τ α τ ο ς καρδιολογικός έλεγχος όπως ηλεκτροκαρδιογράφηµα 12 απαγωγών, διαθωρακικό υπερηχοκαρδιογράφηµα και τριπλεξ καρδιάς, δοκιµασία κοπώσεως σε κυλιόµενο τάπητα, αξονική στεφανιογραφια (CTCA) για ανάδειξη βατότητας stents η µοσχευµάτων, σπινθηρογράφηµα µυοκαρδίου µε Θάλλιο στατικό και δυναµικό (για ανεύρεση ισχαιµικών περιοχών), stress echo & CFR/LAD (φαρµακευτική δοκιµασία κοπώσεως µε δοβουταµίνη-ατροπίνη) όπου ελέγχεται η συσπαστικότητα όλων των τοιχωµάτων της αριστερής κοιλίας και η ροή του αίµατος στην κεντρική αριστερή στεφανιαία αρτηρία/LAD.
ΕΡ.: Η διατροφή µας πόσο ρόλο λαμβάνει στη γενικότερη κλινική εικόνα του ατόµου και πόσο συνδέεται µε τον αιφνίδιο θάνατο;
ΑΠ.:Σηµαντικό για όλους είναι η ρύθµιση των παραγόντων κίνδυνου όπως: διακοπή καπνού, λιγότερα λιπαρά και αλάτι, περισσότερα φρούτα και λαχανικά, λευκά κρέατα, 45 λεπτά περπάτηµα 3 φορές την εβδοµάδα, ρύθµιση λιπιδαιµικού και γλυκαιµικού προφίλ µε LDL κακή χοληστερόλη αυστηρά 50-55mg/dl, ΗΒΑ1c<6. 2%, αρτηριακή πίεση 125/80mmHg αν πρόκειται για διαβητικό αυστηρά 120-80mmHg, καρδιακή συχνότητα ηρεµίας 55-75 παλµοί/λεπτό. Σε ασθενείς µε χαµηλό κλάσµα εξωθήσεως ΚΕΑΚ <35%, αρρυθµιολογική εκτίµηση µε τοποθέτηση εµφυτεύσιµου απινιδωτή (ο οποίος αισθάνεται τον καρδιακό ρυθµό και εάν διαπιστώσει συµπλοκή & κακοήθη αρρυθµιολογική δραστηριότητα επικίνδυνη για την ζωή, επεµβαίνει άµεσα και ανατάσσει ηλεκτρικά την αρρυθµία µέσω ενός mini “ηλεκτροσοκ”.
ΕΡ.: Στατιστικά, οι αιφνίδιοι θάνατοι συµβαίνουν σε ηλικίες µεταξύ 50 και 60 ετών. Υπάρχει κάτι ιδιαίτερο σε αυτή τη δεκαετία που αλλάζει στον οργανισµό και τα άτοµα γίνονται πιο επιρρεπή; Ποιο φύλο βρίσκεται σε περισσότερο “κίνδυνο”;
ΑΠ.:Επί δεκαετίες, υπήρχε η πεποίθηση πως οι γυναίκες ήταν προστατευμένες από καρδιοαγγειακή νόσο σε σχέση με τους άνδρες. Ο κύριος λόγος ήταν η θεωρία πως τα οιστρογόνα είχαν προστατευτική επίδραση στην καρδιά και χαμηλά ποσοστά καρδιαγγειακών συμβαμάτων <50 έτη. Τα σύγχρονα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν πως η στεφαναία νόσος (άρα και ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος) είναι περισσότερο συχνά σε ηλικίες 50-60 ετών. Αυτό συμβαίνει διότι έχουμε βαθμιαία αύξηση του μέσου σωματικού βάρους, έλλειψη σωματικής άσκησης με επακόλουθη αρτηριακή υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, εμμηνόπαυση (γυναίκες). Οι καρδιοαγγειακές παθήσεις επηρεάζουν όλες τις ηλικίες άνδρες & γυναίκες και όλες τις κοινωνικές ομάδες και είναι επιτακτική η ανάγκη συστηματικής εξάλειψης των παραγόντων κίνδυνου που οδηγούν σε αυτά (παρεμβάσεις σε πρωτογενές κυρίως επίπεδο πρόληψης: μείωση καπνού, αντιμετώπιση παχυσαρκίας, αρτηριακής υπέρτασης και σακχαρώδους διαβήτη).
ΕΡ.: Οι επιστήμονες κάνουν λόγο για εξέταση γονιδιακού ελέγχου του ατόμου που παρέχει λεπτομερέστερη διάγνωση. Μπορείτε να μου εξηγήσετε με απλά λόγια περί τίνος πρόκειται και ποια η χρησιμότητά του;
ΑΠ.: Κάθε άνθρωπος διαθέτει χιλιάδες γονίδια και κληρονομεί 2 αντίγραφα από τα περισσότερα γονίδια (1 από τον πάτερα και 1 από την μητέρα). Γι αυτό συχνά μοιραζόμαστε κοινά χαρακτηριστικά με τους γονείς μας. Έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε την σημαντικότητα των πληροφοριών που μπορεί να μας δώσει η γενετική εξέταση. Ορισμένες φορές παρουσιάζεται μετάλλαξη σε ένα από τα αντίγραφα των γονιδίων, με αποτέλεσμα το γονίδιο να μην δίνει σωστές πληροφορίες στο σώμα μας, προκαλώντας μια γενετική πάθηση. Οι περισσότερες καρδιακές παθήσεις στο γενικό πληθυσμό σχετίζονται με τον τρόπο ζωής μας, αλλά και από εξωγενείς παράγοντες (διατροφή, εξεις-συνήθειες) όπου αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Οι γενετικές μεταλλάξεις που εμπλέκονται σε αυτές τις πολυπαραγοντικές παθήσεις, θεωρούνται ότι έχουν μεμονωμένα πολύ μικρή επίδραση στην ανάπτυξη της νόσου. Η βιβλιογραφία αναφέρει πως “στον Ελλαδικό χώρο γενετικό νόσημα -αθροιστικά τα τελευταία αρκετά χρόνια έχει αναγνωριστεί σε 66.000 άτομα, αριθμός μικρός μεν αλλά σημαντικός δε”. Οι διεθνείς οδηγίες, συστήνουν τη διενέργεια γενετικού έλεγχου για παθήσεις στις οποίες η πιθανότητα να νοσήσει κάποιος με θετικό αποτέλεσμα (είναι >40%, σίγουροι έως σχεδόν βέβαιοι δλδ) και όταν αυτός ο έλεγχος μπορεί να επηρεάσει τις θεραπευτικές επιλογές και την πρόγνωση της νόσου και του ασθενούς. Η απόφαση στο να κάνει κάποιος μια γενετική εξέταση, βασίζεται στην πλήρη κατανόηση των πλεονεκτημάτων, αλλά και των αδυναμιών της μεθόδου που χρησιμοποιούνται κάθε φορά (δεν είναι εξέταση ρουτίνας). Γι’ αυτό το λόγο, αλλά και λόγω της πολυπλοκότητας των πληροφοριών που αποτυπώνονται στα αποτελέσματα των γενετικών εξετάσεων, τόσο η παραγγελία, όσο και η ανακοίνωση /ερμηνεία των αποτελεσμάτων γίνεται π ά ν τ ο τ ε και μ ό ν ο ν διάμεσου του ΙΚΚΝ (Ινστιτούτου κληρονομικών καρδιοαγγειακών νοσημάτων) όπου εργάζονται ειδικοί ιατροί γενετικής ιατρικής.
ΕΡ.: Έντονα κυκλοφορεί η εντύπωση, ότι οι αιφνίδιοι θάνατοι συνδέονται µε τα εµβόλια του covid; Ισχύει κάτι τέτοιο;
ΑΠ.: “Οι άνθρωποι γενικά αναγνωρίζουν ένα γεγονός σαν αλήθεια, µόνο όταν αυτό το γεγονός συµφωνεί µε αυτά που ήδη πιστεύουν. Στη µάχη του διαδικτύου και των ατελείωτων συνοµωσιών που εµφανίζονται από αυτόν, αυτή η φράση µοιάζει πιο επίκαιρη από ποτέ, καθώς οι περισσότεροι επιλέγουν να ακούσουν, να διαβάσουν και να πιστέψουν αυτό που τους φαίνεται σωστό και αληθινό, άσχετα αν βασίζεται έστω και σε κάποιο ψήγµα αληθείας ή όχι, χωρίς κανένα αποδεικτικό στοιχείο, απλώς γιατί αυτό βολεύει το αφήγηµα της “αλήθειας” τους.
Κλείνοντας, ο Αιφνίδιος Καρδιακός Θάνατος (ΑΚΘ) είναι ένα τεράστιο πρόβληµα και οι ασθενείς – χωρίς γνωστά συµπτώµατα- είναι δυστυχώς εκείνοι που αποτελούν για όλους εµάς τους καρδιολόγους και τους ειδικούς της πρόληψης την µεγαλύτερη πρόκληση. Ήδη τα επιτεύγµατα είναι τεράστια. Νέες µέθοδοι αναπτύσσονται ολοένα και περισσότερο και συµβάλλουν στην πρόληψη του προβλήµατος. Εµείς θα εργαζόµαστε άοκνα για να βελτιώσουµε τις µεθόδους ανίχνευσης, αλλά και τις θεραπευτικές προσεγγίσεις, εκείνων που συνιστούν άνθρωποι-ασθενείς υψηλού κίνδυνου.
ΦΡΟΣΩ ΣΤΙΒΑΧΤΟΠΟΥΛΟΥ – ΣΤΑΥΡΙΔΗ
Από την έντυπη έκδοση “ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ”