Πώς ορίζονται οι κρίσεις αυτές, πότε εμφανίζονται και πώς μπορούμε να τις διαχειριστούμε σωστά; Συμπτώματα και αντιμετώπιση.
Γράφει: Μουστάκα Ελευθερία
MSc Κλινικός Ψυχολόγος – Συνεργατης στο Ιπποκράτειο
Καθημερινά ακούμε γύρω μας πολλούς ανθρώπους να χαρακτηρίζουν μία δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση, στην οποία βρίσκονται, ως κρίση πανικού- και όταν ερωτηθούν για το τι ακριβώς βιώνουν στην κρίση αυτή, δεν μπορούν να το περιγράψουν. Είναι πράγματι κρίσεις πανικού ή κάτι άλλο; Πώς ορίζονται οι κρίσεις αυτές, πότε εμφανίζονται και πώς μπορούμε να τις διαχειριστούμε σωστά;
Αρχικά, ως κρίση πανικού ορίζεται η ξαφνική εμφάνιση έντονου άγχους και φόβου, η οποία βιώνεται ως ιδιαίτερα τρομακτική, κατακλυσμιαία και μη διαχειρίσιμη από το άτομο. Η καρδιά αρχίζει να χτυπάει έντονα και υπάρχει δυσκολία στην αναπνοή. Το άτομο νιώθει σαν να πεθαίνει ή σαν να τρελαίνεται. Σε πολλές περιπτώσεις οι κρίσεις αυτές εμφανίζονται απροειδοποίητα (όταν περπατάει στο δρόμο, όταν οδηγεί, όταν δουλεύει), ενώ κάποιες άλλες φορές προηγείται κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα. Μπορεί ακόμα και να εμφανιστούν όταν το άτομο είναι ήρεμο ή όταν κοιμάται. Στην περίπτωση που εμφανίζονται επανειλημμένα, τότε συνήθως πυροδοτούνται από ένα συγκεκριμένο ερέθισμα (όπως το να έχει προγραμματίσει να κάνει μία δημόσια ομιλία, να ψωνίσει σε ένα πολυκατάστημα, να επισκεφτεί ένα συγκεκριμένο μέρος), το οποίο θεωρείται απειλητικό και δύσκολα διαχειρίσιμο για το άτομο.
Το άτομο βιώνει τις καταστάσεις αυτές ως ιδιαίτερα απειλητικές για την ακεραιότητά του, καθώς οι κρίσεις μπορούν να εμφανιστούν οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας, κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε δραστηριότητας χωρίς προειδοποίηση. Μετά το πρώτο επεισόδιο κρίσης πανικού τα περισσότερα άτομα αρχίζουν να αποφεύγουν τα μέρη και τις καταστάσεις στα οποία έπαθαν την κρίση πανικού φοβούμενα πως αν επισκεφτούν το ίδιο μέρος θα το ξαναπάθουν. Και με τον τρόπο αυτό αρχίζει σιγά σιγά να εγκαθιδρύεται το πρόβλημα, καθώς το άτομο αρχίζει να οργανώνει όλη του την καθημερινότητα βάσει του φόβου μήπως πάθει πάλι κρίση πανικού.
Πότε λοιπόν εμφανίζονται οι κρίσεις πανικού;
Όλες οι καταστάσεις- δραστηριότητες που έχουν κοινά χαρακτηριστικά με την αντίστοιχη κατάσταση που το άτομο έπαθε την πρώτη κρίση πανικού αρχίζουν να του δημιουργούν φόβο και άγχος για μια επερχόμενη κρίση πανικού. Επίσης, όλες οι καταστάσεις που το άτομο βλέπει ως δύσκολα διαχειρίσιμες (π.χ. μία εκδήλωση στην οποία πρέπει να παρευρεθεί και σε περίπτωση που πάθει κρίση πανικού δεν θα μπορεί εύκολα να φύγει). Πληθώρα ερευνών έχει δείξει πως κρίσεις πανικού μπορεί να εμφανιστούν και σε διάφορες καταστάσεις που το άτομο νιώθει πλήξη και ανία (π.χ. όταν βλέπει μια βαρετή ταινία, όταν περιμένει σε μία αίθουσα αναμονής).
Ποια είναι όμως τα συμπτώματα μίας κρίσης πανικού;
◾Ταχυκαρδία
◾Δυσκολία στην αναπνοή
◾Πόνος στο στήθος
◾Τρέμουλο
◾Αίσθημα πνιγμού
◾Εφίδρωση
◾Ναυτία
◾Αίσθημα ζάλης ή λιποθυμία
◾Μουδιάσματα των άκρων
◾Φόβος θανάτου, ότι χάνεται ο έλεγχος, ότι τρελαίνεται
Τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται ξαφνικά και συνήθως κορυφώνονται μέσα σε 10 λεπτά. Οι περισσότερες κρίσεις πανικού διαρκούν περίπου 20-30 λεπτά.
Αναμφισβήτητα, για τη θεραπεία των κρίσεων πανικού χρειάζεται η βοήθεια επαγγελματία ψυχολόγου, ο οποίος θα διαγνώσει το πρόβλημα και θα χρησιμοποιήσει τις κατάλληλες τεχνικές για να σε βοηθήσει να το ξεπεράσεις χωρίς τη χρήση φαρμάκων, μιας και έχει αποδειχτεί από μεγάλο αριθμό ερευνών πως οι κρίσεις πανικού μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσα από τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία.
Υπάρχουν όμως και ορισμένα πράγματα που μπορείς να κάνεις εσύ για να βοηθήσεις τον εαυτό σου και αυτά είναι:
1. Μάθε όσα περισσότερα μπορείς για τον πανικό. Η χειρότερη αίσθηση που έχει ένα άτομο κατά τη διάρκεια μίας κρίσης πανικού είναι ότι βρίσκεται εκτός ελέγχου. Ενημερώσου για το πώς δημιουργείται ο πανικός, ποια είναι τα συμπτώματά του και τι ακριβώς συμβαίνει στον οργανισμό σου κατά τη διάρκεια μίας κρίσης πανικού. Έτσι θα καταλάβεις πως τα συμπτώματα που εμφανίζονται είναι φυσιολογικά και δεν είναι επικίνδυνα για την υγεία σου.
2. Απόφυγε την καφεΐνη, το αλκοόλ και το κάπνισμα. Τόσο η καφεΐνη και το αλκοόλ όσο και το κάπνισμα μπορούν να προκαλέσουν κρίσεις πανικού σε άτομα ιδιαίτερα αγχώδη και ευερέθιστα. Προσπάθησε λοιπόν να τα αποφύγεις. Μην ξεχνάς πως η καφεΐνη δεν υπάρχει μόνο στον καφέ αλλά και στο τσάι και στα αναψυκτικά!
3. Μάθε να ελέγχεις σωστά την αναπνοή σου. Ο υπεραερισμός (γρήγορες αναπνοές) προκαλεί πολλά από τα συμπτώματα των κρίσεων πανικού, όπως είναι το αίσθημα ζάλης και το σφίξιμο στο στήθος. Οι βαθιές αναπνοές από την άλλη πλευρά, μπορούν να ανακουφίσουν από τα συμπτώματα του πανικού. Μαθαίνοντας να ελέγχεις τον αναπνευστικό σου ρυθμό, αναπτύσσεις την ικανότητα να ηρεμείς τον εαυτό σου κάθε φορά που νιώθεις πως το άγχος σου έχει αρχίσει να αυξάνεται και κατά συνέπεια μπορείς να ελέγξεις τα συμπτώματα του πανικού.
4. Εξασκήσου στις τεχνικές χαλάρωσης. Όταν κάνεις συστηματικά yoga ή/και τεχνικές μυϊκής χαλάρωσης ενισχύεις την ικανότητα του οργανισμού σου για χαλάρωση και ηρεμία. Η ικανότητα αυτή έρχεται σε αντιδιαστολή με το άγχος που βιώνεις στις κρίσεις πανικού. Επιπλέον, οι τεχνικές αυτές όχι μόνο σου δίνουν τη δυνατότητα να διαχειρίζεσαι καλύτερα το άγχος αλλά σου προσφέρουν χαρά και ευεξία. Αφιέρωσε λοιπόν λίγο χρόνο καθημερινά στις τεχνικές αυτές.
Οι κρίσεις πανικού μπορούν να θεραπευτούν αποτελεσματικά και όσο γρηγορότερα αναζητήσεις τη βοήθεια του ψυχολόγου τόσο πιο εύκολα θα τις διαχειριστείς. Εάν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα και σωστά, μπορεί να οδηγήσουν στη Διαταραχή Πανικού, η οποία αποτελεί μία πολυπλοκότερη ψυχική διαταραχή. Με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας μπορείς να εξαλείψεις τα συμπτώματα του πανικού και να αποκτήσεις ξανά τον έλεγχο της ζωής σου.