Χιλιάδες τόνοι ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών σκουπιδιών από τη Γερμανία μεταφέρονται κάθε χρόνο παράνομα σε Αφρική και Ασία. Οι έλεγχοι είναι εξαιρετικά δύσκολοι και οι αρχές φτάνουν στα όριά τους.
Για τα λεγόμενα ηλεκτρονικά και ηλεκτρικά σκουπίδια, όπως παλιές τηλεοράσεις, κινητά τηλέφωνα, ψυγεία, πλυντήρια ή και αυτοκίνητα, ισχύουν στις ευρωπαϊκές χώρες ειδικοί κανόνες διάθεσης των απορριμμάτων. Βασική αρχή είναι ότι πρέπει να γίνεται εξειδικευμένη και περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση των συγκεκριμένων αποβλήτων. Και σε κάθε περίπτωση αυτό πρέπει να γίνεται στην ίδια τη χώρα ή εντός της ΕΕ και όχι στην Αφρική ή την Ασία. Αυτή είναι η θεωρητική πλευρά του ζητήματος.
Στην πράξη τα πράγματα είναι διαφορετικά, όπως καταδεικνύουν έλεγχοι της αστυνομίας και των τελωνειακών αρχών σε λιμάνια του Ρότερνταμ, του Αμβούργου ή της Βρέμης. Ολόκληρα κοντέινερ με ηλεκτρονικά σκουπίδια μεταφέρονται εκτός ΕΕ για «ανακύκλωση». Για τις εγχώριες επιχειρήσεις διαχείρισης απορριμμάτων αυτό συνιστά τεράστιο οικονομικό πλήγμα. Για το δε περιβάλλον ακόμη μεγαλύτερο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Ινστιτούτου Οικολογίας και Πολιτικής του Αμβούργου μόνον πέρσι μεταφέρθηκαν περίπου 155.000 τόνοι ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών από τη Γερμανία προς χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Το μεγαλύτερο μέρος δεν λειτουργούσε, επρόκειτο δηλαδή για ηλεκτρονικά σκουπίδια.
Βουνά σκουπιδιών στη Γκάνα
«Μια από τις κύριες χώρες εισαγωγής ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών σκουπιδιών είναι η Γκάνα», επισημαίνει ο Γύργκεν Μπράουν από την ακτοφυλακή της Βρέμης. Ο ίδιος ασχολείται εδώ και χρόνια με το ζήτημα της «διασυνοριακής διάθεσης απορριμμάτων», έχοντας επισκεφτεί μάλιστα χωματερές στην αφρικανική χώρα. «Ένα φρικτό αξιοθέατο», λέει ο ειδικός, τονίζοντας ότι σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να γίνεται λόγος για περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση και διάθεση των απορριμμάτων.
Παλιές τηλεοράσεις και οθόνες ρίχνονται απλά στη φωτιά, όπως λέει. Ποια καύσιμη ύλη χρησιμοποιείται γι΄ αυτό; «Τα λάστιχα αυτοκινήτων που καίνε πολύ και σε μεγάλες θερμοκρασίες» απαντά. Ενήλικες, νέοι και παιδιά που εργάζονται στις χωματερές εισπνέουν τα άκρως δηλητηριώδη αέρια που παράγονται. Την ίδια ώρα τα δηλητηριώδη υγρά μολύνουν το υπέδαφος και το νερό.
Συχνά οι υπάλληλοι της αστυνομίας και των τελωνειακών αρχών στις χώρες εισαγωγής των ηλεκτρονικών αποβλήτων δεν γνωρίζουν καν πώς να αναγνωρίσουν τα εν λόγω σκουπίδια και κυρίως πώς να τα επαναπροωθήσουν στις χώρες απ΄ όπου εστάλησαν. Ολόκληρα κοντέινερ με παλιές τηλεοράσεις, ψυγεία και αυτοκίνητα μένουν συχνά μήνες ή και χρόνια σε λιμάνια. Διότι για την επιστροφή τους πρέπει να γνωρίζει κανείς τις ιδιαίτερα πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες που προβλέπονται.
Αυξάνονται ραγδαία τα ηλεκτρονικά σκουπίδια
Για να συνδράμει στις προσπάθειες των τοπικών αρχών η ΜΚΟ INECE αποστέλλει κάθε τόσο – υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών για την Καταπολέμηση Ναρκωτικών και Εγκλημάτων – ειδικούς στις χώρες αυτές. Ο Μπράουν είναι ένας από αυτούς και έχει επισκεφτεί ήδη τη Γκάνα, το Βιετνάμ και τη Μαλαισία.
Δεδομένης της ραγδαίας αύξησης των ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών αποβλήτων η μάχη κατά της παράνομης μεταφοράς των συσκευών είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ το 2016 είχαν συσσωρευτεί στον πλανήτη 44,7 εκατομμύρια τόνοι ηλεκτρονικών σκουπιδιών, ενώ το 2021 θα έχουν ξεπεράσει τα 52 εκατομμύρια τόνους.
