Η οστεοπόρωση είναι μία χρόνια πάθηση του μεταβολισμού των οστών, χαρακτηριζόμενη από προοδευτική μείωση της πυκνότητας και ποιότητάς τους, με αποτέλεσμα να γίνονται πιο εύθραυστα και λεπτά. Έτσι, επειδή μειώνεται η ανθεκτικότητα και η ελαστικότητά τους, αυξάνεται ο κίνδυνος να πάθουν κάταγμα. Η οστεοπενία και η οστεοπόρωση είναι η ίδια νόσος, σε διαφορετικό όμως βαθμό, και οι δύο αυτές καταστάσεις χρειάζονται θεραπευτική αντιμετώπιση. Οι παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση διακρίνονται σε κύριους και δευτερεύοντες.
Κύριοι παράγοντες κινδύνου
- ελαττωμένη κορυφαία οστική μάζα
- αυξημένος ρυθμός οστικής απώλειας
Διαταράσσεται η ισορροπία οστικής παραγωγής – αποδόμησης
Η οστεοπόρωση είναι αποτέλεσμα διαταραχής της ισορροπίας μεταξύ οστικής παραγωγής και οστικής αποδόμησης και συνεχίζεται για όλη την ζωή του ανθρώπου.
Η οστική μάζα (πυκνότητα) αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου.
Φυσιολογικά, η οστική μάζα αυξάνεται προοδευτικά όσο ο σκελετός αναπτύσσεται και εξακολουθεί να αυξάνεται μέχρι το 35ο έτος της ηλικίας, οπότε φθάνει στο μέγιστο επίπεδό της (κορυφαία οστική μάζα; peak bone mass; PBM). Παράγοντες που επηρεάζουν την κορυφαία οστική μάζα Η PBM επηρεάζεται σημαντικά από την διατροφή, το φύλο, την φυλή, την σωματική άσκηση και την φυσιολογική λειτουργία των οργάνων του σώματος.
Οι άνδρες έχουν μεγαλύτερη οστική μάζα
Η PBM στους άνδρες είναι μεγαλύτερη κατά 20-30% παρά στις γυναίκες, και κατά 10-20% στα άτομα της μαύρης φυλής, σε σχέση με της λευκής.
Η οστική μάζα μειώνεται με την πάροδο της ηλικίας
Μετά το 35ο έτος της ηλικίας η οστική μάζα αρχίζει να μειώνεται. Το φαινόμενο αυτό είναι φυσιολογικό και συνεχίζεται με διακυμάνσεις σε όλη την υπόλοιπη ζωή του ανθρώπου. Ο ρυθμός οστικής απώλειας είναι αρχικά ίδιος στους άνδρες και στις γυναίκες και κυμαίνεται από 0,3-0,5% ετησίως. Στις γυναίκες, ο φυσιολογικός αυτός ρυθμός οστικής απώλειας ακολουθείται από φάση επιταχυνόμενης οστικής απώλειας σε ποσοστό 2-3% ετησίως, η οποία αρχίζει στην περίοδο της εμμηνόπαυσης και συνδέεται στενά με την ελάττωση των επιπέδων των οιστρογόνων στο αίμα. Η φάση αυτή διαρκεί περίπου 6-10 χρόνια και στη συνέχεια επιβραδύνεται, φθάνοντας σε ρυθμό οστικής απώλειας 0,3-0,5%. Στο 20% των γυναικών ο ρυθμός της οστικής απώλειας υπερβαίνει το 3% (φθάνει έως και 7%) (fast bone loosers). Όταν η κορυφαία οστική μάζα (πυκνότητα) είναι μεγάλη και ο ρυθμός οστικής απώλειας φυσιολογικός, δεν δημιουργείται οστεοπόρωση. Οστεοπόρωση δημιουργείται όταν η οστική μάζα ενός ατόμου που φθάνει το μέγιστο στην ηλικία των 35 περίπου ετών είναι χαμηλή ή όταν ο ρυθμός οστικής απώλειας είναι αυξημένος ή υπάρχει συνδυασμός και των δύο.
Δευτερεύοντες παράγοντες κινδύνου οστεοπόρωσης
Εμμηνόπαυση
Η εμμηνόπαυση (στις γυναίκες), φυσιολογική ή χειρουργική, συνδέεται με την ανάπτυξη οστεοπόρωσης, λόγω ελάττωσης του επιπέδου των οιστρογόνων.
Ανεπάρκεια ασβεστίου
Χρόνια ανεπαρκής πρόσληψη ασβεστίου, αλλά και ανεπαρκής απορρόφησή του από το έντερο και καθήλωσή του στα οστά (κυρίως λόγω έλλειψης βιταμίνης D).
Περιορισμός κινητικότητας
Ο περιορισμός της φυσιολογικής κίνησης (βάδισμα, τρέξιμο) λόγω χρήσης συσκευών ή μηχανημάτων που διευκολύνουν την ζωή του ανθρώπου (αυτοκίνητα, ηλεκτρικά πλυντήρια ρούχων ή πιάτων, ηλεκτρικές σκούπες, κ.ά.) αποστερεί το μυοσκελετικό σύστημα από το σπουδαιότερο ερέθισμα που συμβάλλει στην διάπλαση και ανακατασκευή του σκελετού. Αντίθετα, η υπερβολική άσκηση σε νεαρά κορίτσια μπορεί να προκαλέσει αμηνόρροια, η οποία οδηγεί σε ελάττωση της οστικής πυκνότητας.
Κρεατοφαγία
Η αυξημένη κατανάλωση πρωτεϊνών (κρέατος) αυξάνει την αποβολή ασβεστίου από τα ούρα. Η διαιτητική αυτή συνήθεια είναι ένας από τους παράγοντες που εξηγεί την μεγαλύτερη συχνότητα οστεοπόρωσης που παρατηρείται στις Δυτικές χώρες.
Κάπνισμα
Οι γυναίκες (αλλά και οι άνδρες) που κάνουν χρήση καπνού έχουν αυξημένο ρυθμό οστικής απώλειας και αυξημένη συχνότητα σπονδυλικών καταγμάτων. Το τελευταίο πιθανώς οφείλεται σε : επιτάχυνση καταστροφής των οιστρογόνων στις γυναίκες, ελάττωση της δραστηριότητας των οστεοβλαστών πρόωρη εμμηνόπαυση και αγγειοσύσπαση και ελάττωση της παροχής αίματος στους σπονδύλους.
Οινοπνευματώδη
Η κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών συνδέεται πολύ συχνά με οστεοπόρωση, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες.Αυτό οφείλεται πιθανώς σε άμεση τοξική δράση του οινοπνεύματος πάνω στους οστεοβλάστες καθώς και στην ελάττωση της απορρόφησης του ασβεστίου από το έντερο, δοθέντος ότι το οινόπνευμα επηρεάζει τον μεταβολισμό της βιταμίνης D.
Κατάχρηση καφέ, τσαγιού
Αυξάνουν την αποβολή του ασβεστίου από τα ούρα, γι’ αυτό και προδιαθέτουν σε οστεοπόρωση.
Φύλο
Η οστεοπόρωση είναι συχνότερη στις γυναίκες, παρά στους άνδρες.
Φυλή
Η οστεοπόρωση είναι συχνότερη στους λευκούς παρά στους μαύρους, επειδή οι τελευταίοι έχουν μεγαλύτερη οστική μάζα.
Οικογενής προδιάθεση
Υπάρχουν οικογένειες με πολλά μέλη που πάσχουν από οστεοπόρωση χωρίς να διαπιστώνεται παθολογική αιτία.
Ιδιοσυστασία
Η οστεοπόρωση είναι συχνότερη σε μικρόσωμες, λεπτές γυναίκες, με ξανθά μαλλιά και λεπτή επιδερμίδα και σπάνια σε υπέρβαρες γυναίκες. Το υπερβολικό σωματικό βάρος ελαττώνει το ρυθμό οστικής απώλειας λόγω μηχανικής επιβάρυνσης της σπονδυλικής στήλης και των κάτω άκρων, παράλληλα οι αυξημένες ποσότητες λίπους συμβάλλουν στην μετατροπή των ανδρογόνων που παράγονται από τα επινεφρίδια.
‘Ελλειψη βαρύτητας
Οι αστροναύτες, λόγω έλλειψης βαρύτητας, ανέπτυξαν οστική απώλεια της τάξεως του 1 % την εβδομάδα, παρά τις πολλές άλλες δραστηριότητές τους και την επαρκή πρόσληψη Ca.
Πηγή: www.e-rheumatology.gr