«Ο ρόλος των γονέων ως προστατευτικός ή ανασταλτικός παράγοντας για την χρήση ουσιών», ήταν το θέμα που ανέπτυξε στη Σχολή Γονέων η κ. Άννα Μαρία Βιέρου, ψυχολόγος του προγράμματος ΚΕΘΕΑ ΟΞΥΓΟΝΟ της Πάτρας, στην συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στις 27.01.2016 στην αίθουσα ομιλιών του πνευματικού Κέντρου ΝΕΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ της Ιεράς Μητροπόλεως.
Η έγκαιρη αναγνώριση σημείων και συμπτωμάτων που μπορεί να εκδηλώνονται εξαιτίας των ναρκωτικών, βοηθά στη γρήγορη αναγνώριση του προβλήματος τόνισε η κ. Βιέρου.
Είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς, να γνωρίζουν ότι η χρήση των ναρκωτικών από παιδιά ή έφηβους συνοδεύεται από σωματικά προβλήματα και από αλλαγές της συμπεριφοράς τους.
Αλλαγές της συμπεριφοράς και της ψυχολογικής κατάστασης που είναι δυνατό να παρουσιάζονται σε παιδιά ή έφηβους που παίρνουν ναρκωτικά:
- Αλλαγή στη συνολική νοοτροπία, στάση και στην προσωπικότητα του παιδιού χωρίς να υπάρχει άλλη αναγνωρίσιμη αιτία
- Αλλαγές στους φίλους, νέοι χώροι στους οποίους συχνάζει το παιδί, αποφυγή των παλιών φίλων, αποφυγή συνομιλιών σχετικά με τους νέους φίλους και ύπαρξη φίλων που είναι γνωστοί χρήστες ναρκωτικών
- Αλλαγές δραστηριοτήτων ή των χόμπι
- Πτώση των βαθμών στο σχολείο ή της απόδοσης στην εργασία. Το παιδί χάνει μέρες στο σχολείο διότι δεν πηγαίνει ή αργεί να προσέρχεται σε αυτό
- Αλλαγές των συνηθειών στο σπίτι, απώλεια ενδιαφέροντος για την οικογένεια και τις οικογενειακές δραστηριότητες
- Δυσκολίες στη συγκέντρωση, δυσκολίες μνήμης (λησμοσύνη)
- Γενικά απώλεια κινήτρων, ενέργειας και αυτοεκτίμησης, αδιαφορία για όλα
- Ξαφνικές εξάρσεις υπερευαισθησίας, εξάρσεις θυμού, πικαρίσματα
- Κακοκεφιά, ευερεθιστικότητα ή νευρικότητα
- Παρανοϊκές σκέψεις
- Υπερβολική ανάγκη για απομόνωση, παιδί που γίνεται απρόσιτο
- Μυστικοπάθεια ή ύποπτη συμπεριφορά
- Εμπλοκή σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα
- Χρόνια ανειλικρίνεια, ατιμία
- Ανεξήγητη ανάγκη χρημάτων, κλοπή χρημάτων
- Αλλαγές στις συνήθειες προσωπικής περιποίησης
- Κατοχή σχετικών για χρήση φαρμάκων και ουσιών
Πολλές είναι οι μελέτες που καταδεικνύουν την συσχέτιση της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών με διάφορους οικογενειακούς παράγοντες, όπως η ανατροφή κατά την παιδική ηλικία, οι ρόλοι και η σταθερότητα του ζεύγους, η στάση των γονεϊκών προτύπων απέναντι στις εξαρτησιογόνες ουσίες, η συρρίκνωση της υποστήριξης από το οικογενειακό σύστημα, καθώς από την εκτεταμένη οικογένεια (τριών γενεών) περνάμε στην πυρηνική (δύο γενεών), η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών από τους γονείς, καθώς επίσης και η έλλειψη επικοινωνίας, συναισθηματικών δεσμών και ορίων.
Οι γονείς πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι αποτελούν μια συνιστώσα του προβλήματος χρήσης ουσιών. Είμαστε μία κοινωνία που κάνει χρήση και κατάχρηση ναρκωτικών, με εκατομμύρια αλκοολικών, καπνιστών και ακόμα περισσοτέρων που χρησιμοποιούν, χωρίς σύσταση γιατρού, διεγερτικά ή ηρεμιστικά χάπια. Παρ’ όλα αυτά οι γονείς συζητούν το πρόβλημα των ναρκωτικών με τα παιδιά τους όταν είναι πια πολύ αργά, στηρίζονται συνήθως σε ανακριβείς πληροφορίες και καθυστερούν σημαντικά να αναζητήσουν βοήθεια από τους ειδικούς, πολλές φορές και για λόγους κοινωνικού στιγματισμού.
Οι γονείς αποτελούν συνήθως πρότυπα μίμησης από τα παιδιά, σε ηλικίες που αυτά δεν διαθέτουν την διακριτική ικανότητα να ταξινομήσουν τις γονεϊκές συμπεριφορές σε θετικές ή αρνητικές. Αντιθέτως όσο πιο ισχυροί είναι οι συναισθηματικοί δεσμοί με τα πρότυπα αυτά, τόσο πιο έντονη και η διάθεση για καθολική και πλήρη μίμηση των μοντέλων συμπεριφοράς που χαρακτηρίζουν τους γονείς, μεταξύ των οποίων μπορεί να είναι το κάπνισμα, η κατάχρηση ουσιών, η αυτόβουλη λήψη ηρεμιστικών χαπιών ή πολύ χειρότερα η χρήση παράνομων ψυχοδραστικών ουσιών – των λεγόμενων ναρκωτικών.
Το φαινόμενο όμως της χρήσης ουσιών μπορεί να εμφανισθεί και σε παιδιά οικογενειών όπου κανείς από τους γονείς δεν είναι χρήστης, αλλά υπάρχουν άλλου τύπου δυσλειτουργίες που εμποδίζουν την συναισθηματική ωρίμανση του παιδιού.
Η απουσία αξιών, η σύγχυση των ρόλων, η παράδοξη ή ασταθής συμπεριφορά του πατέρα ή της μητέρας, χαρακτηριστικά που δεν προσφέρουν ένα περιβάλλον ομαλής και δημιουργικής ανάπτυξης για τα παιδιά.
Σε αντίθεση με άλλες χώρες, οι οικογενειακοί δεσμοί στην Ελλάδα αν και έχουν σημαντικά διαφοροποιηθεί παραμένουν ακόμα ουσιαστικοί και ισχυροί.
Οικογενειακοί παράγοντες που οι έρευνες έχουν καταδείξει ότι σχετίζονται θετικά ή προστατευτικά με την πρόληψη ψυχοδραστικών ουσιών είναι:
(1) Γονείς με θετικά πρότυπα συμπεριφοράς
(2) Αντιμετώπιση κρίσεων χωρίς τη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών, παρά μόνο στις περιπτώσεις εκείνες που υπάρχει ιατρική ένδειξη
(3) Ενίσχυση αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης των παιδιών μέσα από οικογενειακές, σχολικές ή ευρύτερα κοινωνικές δραστηριότητες
(4) Σωστή οριοθέτηση σχέσεων, προσδοκιών, ευθυνών και η ρεαλιστική αντιμετώπιση δυνατοτήτων και αποτελέσματος (όχι παράλογες, υψηλές ή χαμηλές προσδοκίες αλλά με σημείο αναφοράς τις ικανότητες του συγκεκριμένου ατόμου και όχι ότι θεωρείται «επιτυχές» στην ανταγωνιστική μας κοινωνία)
(5) Αναγνώριση και επισήμανση του υποστηρικτικού ρόλου που έχουν οι παραδόσεις και η ιστορία όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας (σεβασμός αξιών, ηθών και εθίμων)
(6) Επαφή γονιών με σχολικό ή εξωσχολικό περιβάλλον
Αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους που μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η οικογένεια αποτελεί σημαντική, μεταξύ άλλων, παράμετρο για τον σχεδιασμό και εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης.
Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Ναρκωτικά, που εδρεύει στη Λισσαβόνα και συλλέγει σχετικές πληροφορίες από τα κράτη μέλη, η συσσωρευθείσα πείρα από την εφαρμογή των προγραμμάτων πρόληψης οδήγησε σε ορισμένες διαπιστώσεις που έχουν διαμορφώσει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο πολιτικής στον τομέα της πρόληψης.
Το πλαίσιο αυτό περιλαμβάνει την αναγκαιότητα εφαρμογής μεταξύ άλλων των κάτωθι αρχών :
(α) έγκαιρη έναρξη των προγραμμάτων πρόληψης, με κύριο στόχο τις νεαρότερες ηλικιακές ομάδες,
(β) προσανατολισμό των προγραμμάτων στην προσπάθεια ενίσχυσης των θετικών διαπροσωπικών σχέσεων, της προσωπικής αυτονομίας και της αντίστασης στην πίεση των συνομηλίκων, που οδηγεί σε συμπεριφορές μιμητισμού και όχι κριτικής επιλογής,
(γ) ενσωμάτωση των προγραμμάτων πρόληψης όχι μόνο στο σχολικό πρόγραμμα αλλά και στον ελεύθερο ψυχαγωγικό χρόνο των νέων και ότι
(δ) η συμμετοχή των γονέων στις παρεμβάσεις πρόληψης θεωρείται παράγοντας καθοριστικής σημασίας
Με την πρόσφατη επέκταση του φαινομένου κατάχρησης ουσιών, είναι αυτονόητο ότι για να είναι αποτελεσματικές οι δράσεις πρόληψης πρέπει να καλύπτουν γεωγραφικά όλη τη χώρα, να ξεκινούν από την τοπική κοινότητα και να καταλήγουν σε αυτήν, να υλοποιούνται μέσα από προγράμματα αγωγής υγείας και να συμμετέχουν σε αυτές επιστημονικοί, κοινωνικοί φορείς αλλά και κάθε πολίτης υπό σωστή καθοδήγηση και εποπτεία.
Στο τέλος της ομιλίας ακολούθησε συζήτηση με τους ακροατές.
Κατόπιν ακολούθησε η τιμητική απονομή συμβολικών δώρων στούς νέους που έλαβαν μέρος στην τελετή καταδύσεως του Τιμίου Σταυρού στο παλαιό λιμάνι του Αιγίου τα Θεοφάνεια.
Η επόμενη συνάντηση θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 03.02.2016 στους Νέους Ορίζοντες με θέμα «Το σύνδρομο της άδειας φωλιάς», το οποίο θα παρουσιάσει ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης π. Πολύκαρπος Μπόγρης, της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς .
