Οκτώ συμβουλές για την αποφυγή των on line παγίδων εγγραφής σε συνδρομητικές υπηρεσίες και των λοιπών επιθετικών πρακτικών που χρησιμοποιούνται στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, παρέχει το Δίκτυο των Ευρωπαϊκών Κέντρων Καταναλωτή.
Σύμφωνα με το Δίκτυο, επιθετικές πρακτικές πωλήσεων που προσφέρουν δωρεάν δοκιμή προϊόντων ή μεγάλες προσφορές εμφανίζονται όλο και περισσότερο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) και στις ιστοσελίδες, πολλές φορές με τη μορφή των αναδυόμενων διαφημίσεων (pop-up windows). Αυτές οι διαφημίσεις αιφνιδιάζουν τους καταναλωτές και τους παρασύρουν, σε κάποιες περιπτώσεις, στο να πραγματοποιούν αγορές προϊόντων ή υπηρεσιών χωρίς τη βούλησή τους.
Στο πλαίσιο αυτό, οι πιο συχνοί τρόποι παραπλάνησης είναι η δωρεάν συμμετοχή σε κάποιο διαγωνισμό με σημαντικής αξίας έπαθλο (π.χ. ακριβό κινητό τηλέφωνο, tablet, κουπόνι αγορών σε σούπερ μάρκετ) ή ένα διαδικτυακό τεστ νοημοσύνης ή η δωρεάν δοκιμή ενός διαδικτυακού παιχνιδιού ή υποβολή αίτησης για δωρεάν δείγματα καλλυντικών μπορεί, τελικά, να κοστίσουν ακριβά στον καταναλωτή, αν υποκρύπτουν εγγραφή σε συνδρομητική υπηρεσία. Συνήθως ζητείται από τον καταναλωτή να δώσει τα στοιχεία της κάρτας του ή και τον αριθμό του κινητού του τηλεφώνου, προκειμένου να επωφεληθεί από την προσφορά ή να ολοκληρωθεί η συμμετοχή του στον διαγωνισμό ή για να λάβει το αποτέλεσμα του τεστ.
Τα στοιχεία αυτά χρησιμοποιούνται είτε για την αποστολή χρεώσιμων μηνυμάτων πολυμεσικών υπηρεσιών, π.χ. 5ψήφια, στο κινητό του καταναλωτή, είτε οδηγούν σε χρέωση μηνιαίας συνδρομής ή εφάπαξ πληρωμής στην κάρτα του. Άλλοτε πάλι η δωρεάν εγγραφή του καταναλωτή, π.χ. σε διαδικτυακό παιχνίδι, σε ηλεκτρονική πλατφόρμα υπηρεσιών αναψυχής ή σε υπηρεσία antivirus, συνοδεύεται από ψιλά γράμματα, μέσω μάλιστα παραπομπής σε άλλη σελίδα ότι με τη λήξη δοκιμαστικής περιόδου, π.χ. ενός μήνα, αν δεν προβεί σε διαγραφή από την έως τότε δωρεάν υπηρεσία, τότε η εγγραφή του μετατρέπεται αυτομάτως σε χρεώσιμη συνδρομητική υπηρεσία, π.χ. δύο ετών.
Βασικοί τομείς που εμφανίζονται οι παγίδες αυτές είναι η αγορά καλλυντικών και συμπληρωμάτων διατροφής ή σκευασμάτων υγείας, τα προϊόντα τεχνολογίας και οι υπηρεσίες γνωριμιών. Το κοινό χαρακτηριστικό σε όλες αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι ο καταναλωτής παγιδεύεται, μέσω διαδικτύου ή τηλεφωνικά, σε επαναλαμβανόμενες μηνιαίες πληρωμές συνδρομής, συνήθως για όχι υψηλά ποσά, με δέλεαρ κάποια δωρεάν ή χαμηλού κόστους αρχική παροχή. Η παροχή αυτή λειτουργεί ως «δόλωμα».
Για την αποφυγή των παραπάνω καταστάσεων, το Δίκτυο των Ευρωπαϊκών Κέντρων Καταναλωτή συνιστά:
1. Διαβάζουμε προσεκτικά τους όρους που συνοδεύουν τις διαδικτυακές προσφορές και προωθητικές ενέργειες, στις οποίες πρόκειται να εγγραφούμε δωρεάν, καθώς και τα e-mails της επιβεβαίωσης διαθεσιμότητας των προϊόντων ή υπηρεσιών. Να είμαστε επιφυλακτικοί με ιστοσελίδες όπου οι όροι δεν είναι σαφείς και συγκεντρωμένοι, αλλά γίνονται παραπομπές σε άλλες ιστοσελίδες. Ελέγχουμε αν προβλέπεται κάποια υποχρέωση μετά τη λήξη της δοκιμαστικής περιόδου ή της προσφοράς. Διαφορετικά μπορεί η δωρεάν δοκιμή ή η προσφορά να μετατραπεί αυτόματα σε μηνιαία συνδρομή με χρέωση.
2. Προεπιλεγμένοι όροι ή κουτάκια (tickboxes) που επιλέγονται αυτόματα, χωρίς ενεργητική συμμετοχή του καταναλωτή απαγορεύονται.
3. Πριν πληκτρολογήσουμε το όνομα, τη διεύθυνσή μας ή τον αριθμό του κινητού μας τηλεφώνου, θα πρέπει να ελέγξουμε με ποια εταιρεία έχουμε να κάνουμε. Επίσης, προσέχουμε αν αναλαμβάνουμε δέσμευση και αν συνάπτουμε σύμβαση. Δεν δίνουμε τα στοιχεία της κάρτας μας ή του τραπεζικού μας λογαριασμού ή άλλα προσωπικά μας δεδομένα, χωρίς να έχουμε διαβάσει προσεκτικά τους σχετικούς όρους.
4. Αποφεύγουμε τα ηλεκτρονικά καταστήματα τα οποία δεν έχουν στην ιστοσελίδα τους τα στοιχεία της ταυτότητάς τους, όπως απαιτεί ο Κώδικας Καταναλωτικής Δεοντολογίας για το Ηλεκτρονικό Εμπόριο (πλήρης εταιρική επωνυμία, έδρα, τηλέφωνα επικοινωνίας, e-mail, ΑΦΜ, αριθμός καταχώρισης στο ΓΕΜΗ).
5. Είναι υποχρεωτικό για τα ηλεκτρονικά καταστήματα να αναφέρουν σαφώς, κατά την παραγγελία μιας δοκιμαστικής συσκευασίας ή προσφοράς και πριν καταχωρίσουμε τα στοιχεία μας, εάν αυτή συνεπάγεται και συμβατική δέσμευση, π.χ. εγγραφή σε συνδρομητική υπηρεσία, υπηρεσία πολυμεσικών υπηρεσιών (πενταψήφιων).
6. Δεν συναλλασσόμαστε με ηλεκτρονικά καταστήματα που δεν συμμορφώνονται με τη νομοθεσία για την προστασία του καταναλωτή: Απαιτείται στην ιστοσελίδα των ηλ. καταστημάτων να υπάρχει σαφής πληροφόρηση για τα βασικά χαρακτηριστικά του προϊόντος, τον τρόπο πληρωμής και αποστολής, τη διαθεσιμότητά του, καθώς και το συνολικό κόστος του προϊόντος ή της υπηρεσίας, συμπεριλαμβανομένων των φόρων, τελών, εξόδων μεταφοράς κ.λπ. Ειδική ενημέρωση πρέπει να γίνεται για το δικαίωμα της αζήμιας και αναιτιολόγητης υπαναχώρησης εντός 14 ημερολογιακών ημερών.
7. Αναζητούμε διαδικτυακά σχόλια από την εμπειρία συναλλαγής άλλων καταναλωτών με την εταιρεία που κάνει την προσφορά, πολύ περισσότερο αν μας είναι άγνωστη.
8. Κρατάμε αντίγραφο από τους όρους της αίτησης ή της εγγραφής μας. Χρήσιμο είναι, επίσης, να έχουμε κατά νου, κατά τον χρόνο λήξης της δοκιμαστικής και δωρεάν περιόδου χρήσης, να διαγραφούμε από την υπηρεσία, αν δεν επιθυμούμε να συνεχίσουμε με χρέωση.
Τι κάνουμε όταν εγγραφούμε συνδρομητές χωρίς τη βούλησή μας
Στην περίπτωση που εγγραφούμε συνδρομητές χωρίς τη βούλησή μας:
* Προβαίνουμε άμεσα σε διαγραφή από τη συνδρομητική υπηρεσία, ιδίως όταν πρόκειται για επαναλαμβανόμενες χρεώσεις, κρατώντας το σχετικό αποδεικτικό. Αν απαιτείται, ασκούμε εγγράφως το δικαίωμα της 14ήμερης αζήμιας αναιτιολόγητης υπαναχώρησης, κρατώντας το σχετικό αποδεικτικό.
* Υποβάλλουμε στην τράπεζά μας αίτημα αμφισβήτησης συναλλαγής, εφόσον το ηλεκτρονικό κατάστημα χρέωσε την κάρτα μας χωρίς τη συγκατάθεσή μας, ζητώντας επιστροφή των χρημάτων μας.
* Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να πληρώσουμε για προϊόν που δεν έχουμε παραγγείλει ή να καταβάλουμε τυχόν έξοδα επιστροφής του.
